Rezerwat krajobrazowy Zielonych Jezior

Jeden z najcenniejszych i malowniczych krajobrazów Parku Regionalnego w Werkach jest pod ochroną rezerwatu krajobrazowego Zielonych Jezior. W dwóch głębokich, wąskich, krętych i podłużnych dolinach leży cały rząd jezior pochodzenia rynnowego. Rynnowe doliny zostały ukształtowane przez wody topniejących lodowców ok. 18 tys. lat temu. Zielone Jeziora oczarowują zielenią swych wód – właśnie od barwy wody pochodzi nazwa całej grupy tych jezior. Charakterystyczny kolor jezior jest spowodowany dużą ilością wapienia w zasilających jeziora podziemnych wodach. 

Na szczególną uwagę zasługuje głęboka niecka jeziora Balsy. Porośnięte lasem brzegi wznoszą się na wysokość ok. 40 m, drugie tyle kryje się pod wodą (największa głębokość sięga 39 m). To jest największe i najgłębsze jezioro całej grupy Zielonych Jezior. Druga nazwa jeziora - Krzyżackie. Nazwa pochodzi od legendy, według której w czasach Witolda utonęła w nim grupa zbrojnych Krzyżaków. Zostali oni zimą otoczeni na lodzie, który się załamał pod ich ciężarem. Ponoć przez wiele lat rybacy wyciągali z jeziora zaplątane w sieci elementy rynsztunku i broń.

Długość jeziora Balsys – ok. 2 km, szerokość – do 0,5 km. O każdej porze roku woda jeziora jest jaskrawo zielona, nawet pod lodem. Wokół jeziora wytyczono malowniczy szlak o długości ok. 7 km. Nieopodal plaży znajduje się punkt widokowy z którego roztacza się wspaniały widok na jezioro i okolice.
Kolejne dwa jeziora – Gulbiny i Małe Gulbiny – leżą w sąsiedniej dolinie. Jezioro Małe Gulbiny znajduje się na górce – poziom jego wód jest o 20 m wyżej niż poziom jeziora Balsys. Brzegi są nie tak strome, a jezioro nie jest bardzo głębokie. Wąski przesmyk łączy Małe Gulbiny z o wiele dłuższym, lecz płytkim jeziorem Gulbiny, na którym jest niewielka, porośnięta lasem wyspa – na niej wznosi się starożytne grodzisko. W środkowej części linii brzegowej jezioro zasila strumień Rzesza, który zaledwie 100 m dalej je opuszcza. W tej samej dolinie z jeziorem Balsy leży jezioro Oko – jedno z najmniejszych w kompleksie, płytkie i o powierzchni zaledwie 0,5 ha. Nieopodal jezior Gulbiny leżą niewielkie jezioro Małe Rojsty i oczko Baraukos.

Wyraziste pagórki między jeziorami są niezwykle cenne pod względem krajobrazowym i biologicznym. Okolica obfituje w gatunki roślin z Litewskiej Czerwonej Księgi, rosną dojrzałe lipy, świerki i dęby, jedna z największych w Europie populacji obuwika pospolitego. Całe terytorium (133 ha) jest obszarem chronionym o znaczeniu europejskim, na którym, oprócz obuwika pospolitego, wegetuje kilka innych chronionych gatunków. Wody Zielonych Jezior również obfitują w rzadkie i chronione rośliny. Do najrzadszych zalicza się siedlisko alg Lychnothamnus barbatus, występujących na południowym skraju jeziora Balsy na głębokości 0,5–3 m. Kłoć wiechowata, która porasta brzegi jezior razem z sitowiem, trzciną i turzycą to reliktowe okazy naszej flory – rzadkość na Litwie oraz krajach ościennych.